Neanderthalers in 's-Hertogenbosch

door Ed Hupkens

Op 10 en 11 mei 2014 hield het Groot Tuighuis in de Oude St. Jacobskerk aan de Bethaniestraat een open weekend. Bewoners van 's-Hertogenbosch en omliggende gemeenten konden kennismaken met de bijzondere vondsten van een Neanderthalerkamp: waar nu op het Vonk en Vlamterrein een parkeergarage wordt gebouwd, lag ooit zo'n kampement. De belangstelling ervoor overtrof alle verwachtingen.

Neanderthalers aan het werk. Foto: Ed Hupkens.

Bij de bouw van de grote, ondergrondse parkeerplaats op het Vonk en Vlamterrein aan de Hekellaan is bij toeval een Neanderthalerkamp gevonden. Er is een groot aantal vuurstenen werktuigen en dierlijke botresten gevonden, deze waren uitzonderlijk goed geconserveerd. Volgens voorlopige conclusies is het kamp minimaal 40.000 tot 70.000 jaar oud, ze stammen uit de paleolithische periode, de oude steentijd. In die tijd leefden er Neanderthalers in deze regio. Deze mensachtigen leefden zo'n 150.000 tot 30.000 jaar geleden, verspreid over Europa en het Midden-Oosten. De Neanderthalers vormden een aparte mensensoort, maar onze directe voorouders zijn het niet. Homo sapiens, de soort waartoe de moderne mens behoort, en de Neanderthalers leefden 10.000 jaar naast elkaar. Neanderthalers waren jagers-verzamelaars, die in kleine groepen rondtrokken achter prooidieren aan en ook voor korte tijd een kamp opsloegen. De Neanderthaler was ongeveer 1.50 tot 1.60 meter lang, maar zwaarder gebouwd en sterker.

Unieke vondsten

Bewerken van vuursteen. Foto: Ed Hupkens.

Voorafgaand aan de bouw van de ondergrondse parkeerplaats zijn de bovenste lagen archeologisch onderzocht. Daarbij zijn grote stukken van de 14e-eeuwse stadsmuur blootgelegd. Onverwacht werd ook op Bastion Baselaar een massagraf van Franse soldaten uit eind 1794 aangetroffen. De bouwput van de aan te leggen parkeerplaats is ongeveer 13 meter diep en wordt met een soort onderwaterstofzuiger aangelegd. De opgezogen grond wordt over een zeef gespoten, waarop alles dat groter dan 2 cm is, achterblijft. Bij toeval ontdekten archeologen van de afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten (BAM) botten van mammoeten en wolharige neushoorns op de zeef. Begin september 2013 werden voor het eerst vuurstenen werktuigen ontdekt, die gemaakt zijn door Neanderthalers. Daarna werden nog bijna tweehonderd stukken vuursteen en werktuigen en honderden botresten gevonden. Botten van onder meer het reuzenhert, rendier, de mammoet, wolharige neushoorn en wisent komen voor. De vondst van een kaak van een babymammoet wordt uniek genoemd. Botten van Neanderthalers zijn echter niet aangetroffen. Volgens de archeologen van de BAM is dat ook niet zo verwonderlijk. De Neanderthalers verplaatsten zich erg snel bij hun jacht op hun prooidieren, zij bleven nooit lang op één plek. Vindplaatsen van Neanderthalerkampen zijn zeldzaam. Tot nu toe is in Nederland slechts één keer eerder een bot van een Neanderthaler gevonden: in 2001 werd een stukje schedeldak bij de Noordzee gevonden. De Bossche vondst van vuurstenen werktuigen en dierlijke botresten uit een Neanderthalerkamp, die zo goed bewaard zijn gebleven, is daarom uitzonderlijk in West-Europa. De komende tijd onderzoeken archeologen van de Leidse universiteit de vondsten verder. De Leidse specialisten hopen hiermee de kennis over de leefwijzen en leefomgeving van de Neanderthalers nader te vergroten.

Bossche Kringen 2 (2014) 36-37

Neanderthalers in 's-Hertogenbosch

Unieke vondsten

Op deze pagina

Zie ook